Religia w szkole zgodna z polskim prawem i systemem oświatowym
Słowa kluczowe:
katecheza szkolna, lekcja religii, prawo oświatowe, Konstytucja RP, Konkordat, ustawa, integralny rozwój, program wychowaniaAbstrakt
Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia argumentów przemawiających za potrzebą organizowania szkolnych lekcji religii. Autor podejmując się tego zadania, opiera się na źródłach, na które składają się: dokumenty obowiązującego w Polsce prawa, międzynarodowe akty prawne, tradycja kultury europejskiej oraz nauczanie Kościoła katolickiego. Ukazana jest również rola wychowawcza katechezy szkolnej w programie wychowawczo- -szkolnym oraz jej wpływ na integralny rozwój ucznia.
Bibliografia
Jan Paweł II, „Przyszłość człowieka zależy od kultury”. Przemówienie wygłoszone w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Paryż, 2 czerwca 1980 r.
Jan Paweł II, Catechesi tradendae, Watykan, 16 października 1979 r.
Jan Paweł II, Evangelium vitae, Watykan, 25 marca 1995 r.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2001.
Konferencja Episkopatu Polski, Katecheza w polskich szkołach jest zgodna z „Konstytucją RP” i europejskimi standardami, wbrew opiniom niektórych krytyków, https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAK/nauczanier_2016.html, dostęp online: 29.01.2024.
Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, Poznań 1998.
Paweł VI, Evangelii nuntiandi, Watykan, 8 grudnia 1975 r.
Sobór Watykański II, Gravissimum educationis, Watykan, 28 października 1965 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483).
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z dnia 17 maja 1989 r. (Dz.U. 1989 nr 29 poz. 155).
Ustawa o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z dnia 4 lipca 1991 r. (Dz.U. 1991 nr 66 poz. 287).
Uzasadnienie do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 stycznia 1991 r.; sygn. akt K. 11/90, „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy” 1991, poz. 2, s. 27-72.
Dokumenty prawa międzynarodowego: Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r.
(Dz.U. 1998 nr 51, poz. 318).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38, poz. 167).
Powszechna deklaracja praw człowieka z dnia 10 grudnia 1984 r.
Protokół nr 1 do Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 20 marca 1952 r. (Dz.U. 1995 nr 36 poz. 175).
Dokumenty prawa oświatowego: Minister Edukacji Narodowej, Instrukcja dotycząca powrotu nauczania religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91, w: Aspekty prawne nauczania religii rzymskokatolickiej w polskim systemie oświatowym, red. S. Łabendowicz, Radom 2001, s. 8-11.
Ministerstwo Edukacji Narodowej o wychowaniu w szkole, „Biblioteczka Reformy” 1999, nr 13, s. 28-29.
Ministerstwo Edukacji o programie wychowawczym szkoły, „Biblioteczka Reformy” 2001, nr 37, s. 9.
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach z dnia 28 maja 2020 r. (Dz.U. 2020 poz. 983).
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkól podstawowych i gimnazjów (Dz.U. 1999, nr 14, poz. 129).
Porozumienie między ministrem edukacji narodowej i Konferencją Episkopatu Polski w sprawie kwalifikacji nauczycieli religii z dnia 6 września 2000 r. (Dz. Urz. MENiS Nr 4, poz. 20).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z dnia 23 grudnia 2008 r. (Dz.U. 2009, Nr 4, poz. 17, zał. 1-7).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu organizowania lekcji religii w publicznych przedszkolach i szkołach z 14 kwietnia 1992 r. (Dz.U. 1992 nr 36 poz. 155).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych z dnia 30 czerwca 1999 r. (Dz. U. 1999 nr 67 poz. 753).
Ustawa o prawie oświatowym z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz. U. 2017 poz. 59).
Ustawa o rozwoju oświaty i wychowania z dnia 15 lipca 1961 r. (Dz.U. Nr 32, poz. 160).
Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425).
Bagrowicz J., Godność osoby fundamentem wychowania, w: „Wychowanie personalistyczne”.
Wybór tekstów, red. F. Adamski, Kraków 2005, s. 206-207.
Bagrowicz J., Katecheza jako wychowanie, „Horyzonty Wiary” 1996, nr 7, s. 38-47.
Bagrowicz J., Wychowanie sumienia na przykładzie poznańskich podręczników dla klas ponadgimnazjalnych, „Katecheta” 2007, t. 51, nr 3, s. 3-9.
Bednarczyk R., O wychowaniu i katechezie w obecnej szkole, https://www.katecheta.pl/Archiwum/2006/Katecheta-12-2006/VERBA-DOCENT/O-wychowaniu-i-katechezie-wobecnej-szkole, dostęp online: 22.01.2024.
Bernaciński Ł., Analiza prawna dotycząca obecności religii w szkole – komentarz do wniosku radnej m. st. Warszawy Agaty Diduszko-Zyglewskiej o udzielenie informacji publicznej przez dyrektorów warszawskich szkół, https://ordoiuris.pl/wolnosc-religii--w-szkole/analiza-prawna-dotyczaca-obecnosci-religii-w-szkole-komentarz-do-wniosku, dostęp online: 29.01.2024.
Chałas K., „Pedagogia gimnazjum”. Polskie gimnazjum – tradycja i teraźniejszość, Dzierżoniów 2001.
Chałas K., Program wychowawczy szkoły, „Dyrektor Szkoły” 2000, nr 10, s. 13-19.
Chałupniak R., Katecheza w szkole czy poza szkołą?, „Paedagogia Christiana” 2012, t. 29, nr 1, s. 163-178.
Charytański J., Cele katechezy, w: Teoretyczne założenia katechezy młodzieżowej, red. R. Murawski, Warszawa 1989, s. 146-166.
Chrostowski M., Nieteologiczne argumenty na rzecz edukacji religijnej w szkołach publicznych w Polsce, „Paedagogia Christiana” 2021, t. 48, nr 2, s. 91-106.
Chudy W., „Pedagogia godności”. Elementy etyki pedagogicznej, Lublin 2009.
Dziekoński S., Wychowanie jako zadanie szkolnej lekcji religii katolickiej, „Studia Katechetyczne” 2010, nr 7, s. 149-165.
Górowska B., Rydlewski G., „Regulacje prawne stosunków wyznaniowych w Polsce”.
Zbiór przepisów i dokumentów. Stan na dzień 31 października 1992 r., Warszawa 1992.
Janiga W., Katecheza w szkole w świetle obowiązującego prawa, w: Katecheza dziś, red. J. Zimny, Sandomierz 2002, s. 170-197.
Kasper Ł., Obowiązkowa religia lub etyka w szkole? Jak to wygląda w innych krajach Europy?, https://pl.aleteia.org/2022/09/03/obowiazkowa-religia/, dostęp online: 29.01.2024.
Krukowski J., „Kościół i państwo”. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
Łabendowicz S., Edukacja religijna w systemie szkolnym w służbie integralnego wychowania, „Zeszyty Formacji Katechetów” 2019, t. 76, nr 4, s. 79-91.
Łabendowicz S., Edukacja religijna w szkole w świetle założeń programowych katechezy Kościoła katolickiego w Polsce po 1990 r., „Zeszyty Formacji Katechetów” 2020, t. 80, nr 4, s. 24-38.
Łabendowicz S., Katecheza szkolna w służbie kształtowania wartości, „Zeszyty Formacji Katechetów” 2023, t. 89, nr 1, s. 61-72.
Łabendowicz S., Katecheza w szkole – 25-lecie, „Zeszyty Formacji Katechetów” 2015, t. 59, nr 3, s. 101-111.
Łabendowicz S., Katecheza w zreformowanej szkole, w: „Katecheza w szkole w perspektywie 20-lecia”. Materiały z Sympozjum (Radom, 2 października 2010 roku), red. tenże, Radom 2010, s. 85-104.
Łabendowicz S., Nauczanie religii w szkole z perspektywy 25-lecia, w: „Przyjdź Królestwo Twoje”. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Henrykowi Tomasikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Jagodziński, J. Wojtkun, Radom 2016, s. 391-418.
Łączkowski W., Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w sprawie legalności instrukcji MEN dotyczącej powrotu religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91, w: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. J. Krukowski, Lublin 1991, s. 69-83.
Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2002.
Łyko Z., Stanowisko kościołów niekatolickich w sprawie nauczania religii w szkole, w: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. J. Krukowski, Lublin 1991, s. 26.
Maj A., Zarys modelu wychowawczego programu szkoły, „Zeszyty Formacji Katechetów” 2002, t. 8, nr 4, s. 29-37.
Marek Z., Podstawy wychowania moralnego, Kraków 2005.
Mariański J., Zdaniewicz W., Wartości religijne i moralne młodych Polaków, Warszawa 1991.
Mąkosa P., Szkolna lekcja religii istotnym elementem wychowania w szkole, w: „Wychowanie w szkole”. Od bezradności ku możliwościom, red. R. Chałupniak, T. Michalewski, E. Smak, Opole 2014, s. 351-361.
Mendel M., Szkolny program wychowawczy – projektowanie i realizacja, w: Wewnątrzszkolny system wychowania, red. J. Kropiwnicki, Jelenia Góra 2000, s. 48-77.
Mezglewski A., „Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych”. Aspekty prawne, Lublin 2009.
Misiaszek K., Koncepcja nauczania religii katolickiej w publicznej szkole włoskiej po Konkordacie z 1984 r., Warszawa 1999.
Misiaszek K., Wychowawcze wartości lekcji religii, http://www.ndk.archibial.pl/art.php?id_artykul=121, dostęp online: 21.03.2014.
Misztal H., Gwarancje prawa międzynarodowego i polskiego w zakresie uprawnień rodziców do religijnego wychowania dzieci, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2000, nr 1, s. 5-20.
Nowacki J., Jak tworzyć program wychowawczy szkoły?, w: Wewnątrzszkolny system wychowania, red. J. Kropiwnicki, Jelenia Góra 2000, s. 10-35.
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, wyd. X (uzupełnione i poprawione), Warszawa 2007.
Osial W., Misja wychowawcza lekcji religii w szkole, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2012, t. XXV, nr 2, s. 269-280.
Panuś T., 10 razy „Tak”, czyli próba bilansu 20 lat nauczania religii w polskiej szkole, „Katecheta” 2009, t. 53, nr 9, s. 43-49.
Potocki A., Polemiki wokół powrotu lekcji religii do państwowego systemu oświaty, „Ateneum Kapłańskie” 1992, t. 84, nr 2, s. 221-232.
Przeciszewski M., Religia w szkole – jak to wygląda w Europie?, https://www.ekai.pl/religia-w-szkole-jak-to-wyglada-w-europie/, dostęp online: 29.01.2024.
Ratzinger J., Drogi wiary w dobie współczesnych przemian, „Communio” 1992, t. 12, nr 2, s. 113-128.
Ryś M., Wspieranie rozwoju osobowego w rodzinie, https://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/01aRys2.pdf, data dostępu: 14.03.2023.
Skoczylas K., Katecheza w kontekście szkolnego programu wychowania, „Studia Włocławskie” 2001, nr 4, s. 277-288.
Skreczko A., Wychowanie, w: Słownik małżeństwa i rodziny, red. E. Ozorowski, Warszawa-Łomianki 1999, s. 474-480.
Sowa J., Teoria grup odniesienia, „Studia Socjologiczne” 1962, nr 4, s. 41-69.
Suchocka H., Nauczanie religii w szkole w świetle konstytucji i ustawodawstwa wybranych państw europejskich, w: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. J. Krukowski, Lublin 1991, s. 81-85.
Tomasik P., Katechetyka fundamentalna, w: Historia katechezy i katechetyka fundamentalna,red. J. Stala, Tarnów 2003, s. 199-325.
U. Kropac, „Religion – Religiosität – Religionskultur”. Ein Grundriss Religioser Bildung in der Schule, Stuttgart 2019
Warchałowski K., Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, „Annales Canonici” 2010, nr 6, s. 57-65.
Ważny dokument w placówce oświatowej, https://pedagogonline.pl/program-wychowawczo-profilaktyczny/, dostęp online: 07.02.2024.
Więcek K., „Nauczanie religii katolickiej w polskiej szkole publicznej w kontekście prawa rodziców do wychowania religijnego dzieci”. Aspekty historyczne i wybrane aktualne problemy, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2013, nr 16, s. 185-211.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Zeszyty Formacji Katechetów
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
